Op 15 mei 2023 was de persconferentie over de resultaten van de Participatieve Waarde Evaluatie over De Lelylijn. Samen met Staatssecretaris Vivianne Heijnen en Commissaris van de Koning Rene Paas besprak onze wetenschappelijk directeur Niek Mouter de resultaten. Ook spraken we met deelnemers van de raadpleging over hoe zij het vonden om via een PWE hun ideeën te delen met de overheid

Bekijk de video om hun ervaringen en die van Vivianne Heijen en Rene Paas te horen.

Benieuwd naar het rapport? Download het hier.

Onderzoekers van Human Experience & Media Design (HEMD) van de Hogeschool Utrecht, Populytics en NPBO (naast andere instituten en partners) zijn een samenwerking gestart om mechanismen van in- en uitsluiting in digitale participatieve bestuurspraktijken te bestuderen. Tijdens het onderzoek richten we ons op het zinvol betrekken van burgers bij bestuurspraktijken met behulp van digitale instrumenten. Dit onderzoeksproject maakt gebruik van een unieke intersectionele en ontwerpgerichte aanpak. In de huidige fase is er een samenwerken tussen een breed scala aan disciplines en belanghebbenden bij het ontwikkelen en uitvoeren van een onderzoeksvoorstel. 

Wat zijn de uitdagingen bij het betrekken van burgers? 

Hoewel veel gemeenten proberen burgers te betrekken bij hun beleids- en besluitvormingsprocessen, vaak via digitale instrumenten, vinden ze het moeilijk om bepaalde groepen burgers te bereiken. Deze groepen zijn bijvoorbeeld mensen met weinig vertrouwen in de overheid, gemarginaliseerde sociaaleconomische groepen en immigranten. Hierdoor komt er een kwetsbaarheid in de (online) samenleving die zich kan uiten in meerdere ongelijkheden: van kansen, sociale netwerken, fysieke, mentale en sociale gezondheid, en gevoelens van onveiligheid en ongelijke behandeling. Digitale instrumenten worden door gemeenten gezien als een middel om de democratische participatie en weerbaarheid te vergroten. Helaas kunnen deze instrumenten dus ook zorgen voor een bepaalde vorm van uitsluiting. Bovendien maakt digitalisering van een werkproces de gebreken ervan vaak eerder groter dan kleiner.  

Willen digitale instrumenten onze democratie versterken, de participatie van burgers en hun gevoel gehoord te worden vergroten zonder bestaande ongelijkheden te reproduceren, dan is een radicale aanpak van inclusief digitaal ontwerp nodig. Het is niet voldoende om in gemeenten over digitale instrumenten te beschikken waartoe alle burgers toegang kunnen krijgen. Integendeel, culturele barrières moeten worden weggenomen en burgers moeten worden gemotiveerd om digitale instrumenten te gebruiken, zodat zij zich gezien, gehoord en gerespecteerd voelen voor hun rol en bijdrage aan het participatieproces.  

Om dergelijke idealen te verwezenlijken is een ontwerpgericht heronderzoek van de onderliggende ideeën en praktijken van participatief bestuur nodig. Deze moet focussen op zowel het perspectief van beleidsmakers als van burgers, met name degenen die zich uitgesloten voelen van of onverschillig staan tegenover participatief bestuur. Dit onderzoek zal belangrijke spanningen en drijfveren blootleggen die een basis vormen voor het herontwerp van de mogelijke digitale instrumenten waarover bestuursorganen beschikken. 

Samenwerking met Populytics en NPBO 

Voor dit onderzoek kwam HEMD naar Populytics. Hierbij in hun eigen woorden hun motivatie om ons te benaderen.

“We zien Populytics als een waardevolle kennis- en praktijkpartner, aangezien zij innovatieve en unieke digitale participatie-instrumenten ontwikkelen. Daarom kan de rol van Populytics worden gezien als een case-study via hun online platform Wevaluate dat het mogelijk maakt om grote groepen burgers te raadplegen over elk beleidsdilemma. De tool is ervaringsgericht, wat betekent dat burgers de positie van de beslisser kunnen innemen in een online omgeving. Samen zoeken we naar inclusieve methoden om gebruikers meer macht en autonomie te geven over de manier waarop ze deelnemen aan de tool. Als zodanig zal Populytics een samenwerkingspartner zijn die toegang geeft tot hun tool en ruimte biedt voor co-design van prototypes en iteratieve testen van hun projecten.” 

• Onderzoekers HEMD/Saskia Pouw
  

Daarnaast werkt HEMD ook samen met onze partner NPBO. Het NPBO brengt ook praktijkervaring, expertise en voorbeelden (case studies) mee over goed werkende participatieprocessen, -formats en -methoden. NPBO heeft al inzichten in knelpunten en/of conventionele gewoonten die dialoog en participatie in de weg staan.  

“Daarnaast zijn beide partners experts op het gebied van besluitvormings- en participatietrajecten, die de waarden van de betrokken stakeholders weerspiegelen, met betrekking tot ingewikkelde (bestuurs)vraagstukken.” 

• Onderzoekers HEMD/Saskia Pouw 

De Lelylijn kan een spoorverbinding worden tussen de Randstad en het Noorden van Nederland. Maar hoe vaak moet deze gaan stoppen? En gaat de natuur voor of de kosten? 11.000 Nederlanders adviseerden de overheid in een PWE-raadpleging van Populytics over deze en andere keuzes.

Hier vind je alle nieuwsberichten met betrekking tot de raadpleging over de Lelylijn.

16-05-2023 Omroep Flevoland benoemd de resultaten uit het onderzoek

15-05-2023 RTV Drenthe benoemd de resultaten van de raadpleging

Heeft het nut om burgers te betrekken bij beslissingen over gevoelige onderwerpen? Ja, burgers kunnen zeker hun ideeën en inzichten inbrengen als het gaat om gevoelige onderwerpen zoals het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) bij defensie. In Australië overleggen we momenteel met burgers over wat zij belangrijk vinden bij het ontwerpen van “autonome systemen”.

Via onze PWE-raadpleging kunnen Australiërs kiezen welke waarden volgens hen een grotere of kleinere rol moeten spelen bij het ontwerp van verschillende systemen, zoals autonome mijnenvegers of onderzeeërs. De verzamelde inzichten kunnen ontwikkelaars van autonome systemen helpen hun ontwerpen te verbeteren.

Onze onderzoeker, Lotte Fillerup, heeft onlangs een wetenschappelijk artikel over dit onderzoek gepresenteerd op de fPET-conferentie van de TU Delft. Daarnaast gaf onze medeoprichter en directeur projecten, Shannon Spruit, een workshop over dit onderzoek in het Asser instituut.

Door burgers bij deze discussies en raadplegingen te betrekken, kunnen we ervoor zorgen dat de ontwikkeling en het gebruik van AI bij defensie in overeenstemming is met maatschappelijke waarden en prioriteiten. Het is essentieel dat we een open dialoog en samenwerking aangaan om ervoor te zorgen dat opkomende technologieën op verantwoorde en ethische wijze worden ontwikkeld en toegepast.

In samenwerking met het RIVM onderzocht Populytics eind 2022 hoe burgers verschillende gezondheids- en andere maatschappelijke gevolgen van coronabeleid ten opzichte van elkaar wegen.

We voerden een discreet keuze-experiment (DCE) uit onder 2.181 Nederlandse volwassenen waarin deelnemers zes maatschappelijke effecten van coronabeleid tegen elkaar moesten afwegen:

• het aantal extra overlijdens (oversterfte)
• aantal extra mensen met langdurige lichamelijke klachten
• aantal extra mensen met langdurige mentale klachten
• aantal extra mensen dat te weinig geld heeft om van te leven
• mate waarin ziekenhuizen operaties moeten uitstellen
• mate waarin de maatregelen individuele vrijheden beperken

Op het moment dat het onderzoek werd uitgevoerd was de epidemiologische situatie met betrekking tot het virus relatief rustig, maar er was nog wel onzekerheid over hoe de winter zou gaan verlopen met zowel COVID-19 als andere respiratoire infectieziekten zoals influenza. Adviezen voor de algemene bevolking betroffen zelftesten en isolatie bij klachten, hygiëne en beschermen van mensen met een kwetsbare gezondheid.

Belangrijkste resultaten

• De gemiddelde Nederlander weegt alle uitgevraagde maatschappelijke gevolgen van het coronabeleid substantieel mee, het is niet zo dat één soort maatschappelijk gevolg allesoverheersend is. Dit illustreert het belang dat inwoners van Nederland hechten aan een bredere maatschappelijke afweging bij beleid op dit moment in de pandemie.
• Bij het afwegen van de in het onderzoek aangeboden maatschappelijke gevolgen kent de gemiddelde deelnemer relatief het grootste belang toe aan ‘uitstel van dringende operaties met één maand en niet-dringende operaties met vijf maanden’ en ‘maatregelen die leiden tot substantiële inperking van individuele vrijheden’ (zoals het sluiten van de horeca). Nederlanders vinden het sluiten van de horeca alleen acceptabel als daar een groot aantal COVID-19 sterfgevallen mee kan worden voorkomen (meer dan 4.800). Het nemen van maatregelen om sterfgevallen te voorkomen is voor burgers in dit stadium van de pandemie geen vanzelfsprekend en overtuigend argument.
• Er is geen bewijs dat matige beperking van individuele vrijheden (zoals mondkapjes of testen bij evenementen) invloed had op keuzes. Dit suggereert dat de ervaren beperking niet wordt meegewogen ten opzichte van de andere maatschappelijke indicatoren.
• Er waren duidelijke verschillen tussen burgers in het belang dat aan verschillende maatschappelijke gevolgen wordt toegekend. Drie groepen konden onderscheiden worden. Een grote groep (46%) weegt het voorkomen van uitstel van operaties sterk mee. In deze groep zijn jongeren en mensen met een chronische aandoening relatief sterk vertegenwoordigd. Een andere grote groep van ongeveer 40% van de deelnemers weegt inkomensproblemen, mentale klachten en het voorkomen van strenge maatregelen die individuele vrijheden beperkingen zwaarder mee. De laatste groep van 15% van de deelnemers kent relatief veel waarde toe aan het voorkomen van psychische en mentale problemen. Chronisch zieken zijn ondervertegenwoordigd in deze groep.

Wetenschappelijke publicatie over dit onderzoek.