Inwoners denken mee over morele dilemma’s van ambtenaren
Onderzoek naar het takenpakket van rijksambtenaren
Meer dan 2.000 inwoners dachten in een PWE-raadpleging mee over de morele keuzes waar rijksambtenaren in hun werk voor komen te staan. Het onderzoek laat zien waar volgens burgers de prioriteiten van ambtenaren zouden moeten liggen.
Rijksambtenaren zetten zich iedere dag in om regels en beleid in Nederland te maken en uit te voeren. In hun werk komen ambtenaren soms moeilijke situaties tegen en komen ze voor moeilijke keuzes te staan. In 2021 is het programma Dialoog & Ethiek opgericht door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om te werken aan een open en veilige gesprekscultuur waarin ethische reflectie en dialoog vaste praktijk zijn. Om ervoor te zorgen dat dit gesprek niet alleen binnen de overheid gevoerd wordt, maar ook met de maatschappij, heeft het programma Dialoog en Ethiek gevraagd om een onderzoek via de Participatieve Waarde Evaluatie methode uit te laten voeren.
In de PWE konden deelnemers voor 8 taken aangeven of ze vonden dat ambtenaren er meer of minder aandacht aan moeten geven. Bijvoorbeeld meer tijd besteden aan onderzoeken welke problemen inwoners ervaren, of meer tijd besteden aan zorgen dat inwoners krijgen waar ze recht op hebben. In een verdiepend onderdeel kregen deelnemers dilemma’s te zien (waar ambtenaren in de praktijk voor kunnen komen te staan) en werden ze gevraagd een advies te geven aan de ambtenaar.
In totaal deden er 2.025 mensen mee via een panel. De resultaten zijn representatief voor inwoners van Nederland op de kenmerken gender, leeftijd en opleidingsniveau.
Uit het onderzoek volgen zes lessen:
- Ambtenaren moeten volgens deelnemers vooral prioriteit geven aan zorgen dat inwoners krijgen waar ze recht op hebben. Dit wordt belangrijker gevonden dan tijd besteden aan zorgen dat inwoners niet krijgen waar ze geen recht op hebben (zoals fraudebestrijding).
- Deelnemers vinden dat rijksambtenaren relatief veel aandacht moeten geven aan het aansluiten van beleid op de leefwereld van inwoners. Met name gericht op de praktijk.
- Als tijd en/of capaciteit in het gedrang komt, is het volgens deelnemers belangrijker om de deur uit te gaan dan activiteiten binnen het ministerie (zoals extra wetenschappelijk onderzoek lezen of kritisch kijken naar voorstellen van ministers) uit te voeren.
- Zodra beleid door de politiek is gemaakt (en aansluit op de leefwereld van inwoners), moeten ambtenaren zo min mogelijk afwijken van dit beleid. In procedures moet er wel ruimte zijn voor ambtenaren om per situatie een afweging te maken, zodat ambtenaren dat onderbouwd en volgens de procedure kunnen doen.
- Er zijn geen activiteiten waarvan deelnemers gemiddeld vinden dat er minder aandacht aan besteed zou moeten worden. Uit dit onderzoek kan dus vooral gehaald worden waar de nadruk moet liggen in de uitvoering.
- Bijna alle deelnemers zijn positief over het onderzoek en er is behoefte om over dit onderwerp mee te denken.
Wil je meer weten?
Wil je meer weten? Lees hier het rapport met de resultaten van de PWE. Of neem contact op met één van de onderzoekers: Toke van Telgen of Niek Mouter.
